Жаңғырған дәстүрдің жаңа сипаты
Қазақ халқының көнеден келе жатқан асыл дәстүрлерінің бірі – көрісу мерекесі. Бұл күн қыстан аман шыққан халықтың бір-бірімен жүздесіп, амандасып, ақ тілек айтуымен ерекшеленеді. Әсіресе, еліміздің батыс өңірлерінде бұл мереке ерекше аталып өтіп, жасы үлкендерге ізет көрсетіліп, көрісу рәсімі орындалады. Көрісу – тек көктемнің басталуын білдіріп қоймай, халықтың бірлігі мен татулығының көрінісі.
Көрісу мерекесі жыл сайын 14 наурызда басталады. Бұл күні халық ерте тұрып, алдымен үлкендерге барып көріседі, ақсақалдар мен әжелерден бата алады. Көрісу рәсімі – тек амандасу емес, адамдардың арасындағы байланысты нығайтып, араздықтарды ұмытуға мүмкіндік беретін үлкен дәстүр. Қол алысып, төс қағыстырып, «Жасың құтты болсын!» деп тілек айту – бұл күннің басты ерекшелігі.
Қазақ халқы «Көріспегеннің көзі шығады» деп бекер айтпаған. Егер адам Наурызда жақындарымен көріспесе, оны дұрыс емес деп есептейді. Бұл күн адамдардың арасында мейірімділік пен кешірімділікті насихаттайды. Кей жерлерде «Амал» деп те айтылады. «Амал» сөзі парсы тілінен аударғанда «есеп», «қисап» деген мағынаны білдіреді. Көне заманнан бері бұл күнді жыл басындағы табиғи өзгерістерді бақылаумен байланыстырып келген. Дәл осы кезеңде ауа райы жылып, табиғат жандана бастайды.
«Бір жас қосылды» деген сөз де осыдан шыққан. Бұл – адамның жасын санап, аман-есен көктемге жеткеніне шүкіршілік білдірудің белгісі.
Бұл мейрамның басты ерекшеліктерінің бірі – көрісу дәстүрі. Бірақ мұнымен шектелмейді.
Көрісу – адамдар алыс-жақын туыстарымен, достарымен, көршілерімен қауышып, үлкендерге құрмет көрсетеді.
Татуласу – бұрын араздасып қалған жандар осы күні бір-бірін кешіріп, қайта достасады.
Дастарқан жаю – әр үйде мол дастарқан жайылып, наурызкөже, бауырсақ, құрт, қымыз, ет тағамдары дайындалады.
Бата беру – үлкендер жастарға ақ батасын беріп, амандық, ырыс-береке тілейді.
Көрісу мерекесі негізінен Қазақстанның батыс өңірлерінде – Маңғыстау, Атырау, Ақтөбе, Батыс Қазақстан облыстарында кеңінен тойланады. Сонымен қатар, бұл дәстүр Ресейдің Астрахань, Орынбор, Самара, Саратов облыстарында, сондай-ақ Өзбекстан мен Түркіменстанда өмір сүретін қазақ диаспоралары арасында да сақталған.
Бүгінде жастар бұл дәстүрді заманауи форматта жалғастырып, әлеуметтік желілер арқылы бір-біріне жылы лебіздерін білдіреді. Бірақ дәстүрдің түпкі мағынасы өзгерген жоқ – бұл күн бауырмалдық пен татулықтың мейрамы болып қала береді.
Қазақ халқының бұл көнеден келе жатқан дәстүрі 2019 жылы Қазақстанның Ұлттық мәдени мұра тізіміне енгізілді. Бұл – Көрісу мерекесінің маңызын арттыра түскен маңызды қадам.
Көпшілік Амал мерекесін Наурыз мейрамымен шатастырып жатады. Бірақ бұл екі мейрам бір-бірімен тығыз байланысты болғанымен, айырмашылықтары бар:
Амал – көктемнің алғашқы жаңаруы, табиғаттың оянуы.
Наурыз – жаңа жылдың толыққанды келуі, күн мен түннің теңелуі.
Амалдың басты ерекшелігі – көрісу дәстүрі, ал Наурызда негізінен наурызкөже әзірленіп, ұлттық ойындар ұйымдастырылады.
Амал мерекесі – тек дәстүр емес, ұлттық бірліктің символы. Бұл күні адамдар кешірімділік танытып, үлкендерден бата алып, бауырмалдық пен мейірімділікке бет бұрады.
Сондықтан 14 наурыз күні барша жақындарымызбен көрісіп, «Жасың құтты болсын!» деп амандық сұрап, ұлттық дәстүрімізді дәріптейік!
